تئاتر فرهنگ

تئاتر فرهنگ، اولین تئاتری که عبدالحسین نوشین با نمایش «ولپن» اثر بن جانسون آن را افتتاح کرد

تئاتر فرهنگ که افتتاح آن به سال 1324-1323 می رسد، نخستین تئاتری است که زنده یاد عبدالحسین نوشین در تهران برپا کرد. تئاتری آکادمیک با سبک و روش تئاترهای اروپایی، محل آن در غرب خیابان لاله زار بود و نمایش معروف ولپن اثر بن جانسون نمایشنامه نویس انگلیسی برنامۀ افتتاحیه اش بود. تئاتر فرهنگ ویژگی های منحصر به فرد داشت، برای اولین بار بروشور برای نمایش ها چاپ کرد، در سالن و هنگام اجرای نمایش کسی حق خوردن تنقلاب نداشت و پیش از شروع نمایش آقایی مقابل پرده قرار می گرفت و راجع به نمایشی که باید اجرا می شد توضیح می داد و خلاصه ای از داستان  برای آگاهی افرادی که شاید سواد خواندن نداشتند می گفت استقبال از این سالن زیباتر در آن زمان که تهران جمعیت چندانی نداشت به راستی شگفت انگیز بود. تماشاچیان آن روز تئاتر برای  اولین بار متوجه می شدند که جز اجرای نمایش برنامۀ اضافی دیگری وجود ندارد، در تئاترهای دیگر اکثر اوقات در بین تنفس تئاتر (انتراکت) پیش پرده خوانی می آمد و پیش پرده اجرا می کرد، گاه نیز با اجرای موزیک خواننده ای تصنیف روز را که اکثراً هم انتقادی بود به صورت کمدی اجرا می کرد.

اما در تئاتر فرهنگ از این برنامه ها خبری نبود، در نتیجه تماشاچیان با شگفتی می دیدند که اجرای ولپن اثر بن جانسون با چه نظم خصی بر صحنه میرفت و مورد استقبال نیز قرار میگرفت.

در ضمن در آن زمان و بعداً هم در تئاترهای دیگر بلندگویی در بیرون تئاتر بود که مردم را متوجه برنامۀ تئاتر می کرد و نام بازیگران از بلندگو برده می شد، گاهی اوقات خود نمایش هم در زمان اجرا از بلندگو پخش می شد، مثل سینماهای درجه دو و سه آن زمان، اما در تئاتر فرهنگ و دیگر تئاترها به سبک تئاتر نوشین از این برنامه ها خبری نبود.

تئاتر و نمایش از روزگار کهن مورد توجه اقوام و ملل مختلف بوده و هست. نمایش در یونان باستان چنان اهمیت داشت که نویسندگان و نمایشنامه نویسان برجسته ای همانند هومر، اشیل و سوفوکل در این رشته نقش آفرینی کردند. محل های نخست نمایش یونان معماری خاص داشت. بعدها در رم نیز تئاتر چنان گسترش یافت که بر خاور میانه نیز تأثیر گذار بود به طور کلی در تمدن باستان تئاتر و نمایش در کنار زندگی روزمرۀ مردم وجود داشت. در ایران نیز از قدیم الایام مردم از نمایش بهره مند بودند. آنچه من به یاد می آورم از سالیان آغازین دهۀ بیست که عبدالحسین نوشین با توجه جدی به دهانه، ارتفاع صحنه و سن گردان، تئاتر آکادمیک را در ایران بنیان نهاد و از تمام سالن برای نمایش استفاده کرد.

نوشین تئاتر فرهنگ را ساخت و پس از آن تئاتر فردوسی و پس از نوشین هم تئاتر سعدی باعث رونق تئاتر در تهران شد. تئاترها عبارت بودند از: صادق پور، جامعه باربد، تهرانف فردوسی که در کوچه ای که به کوچۀ سینا ملی مشهور بود قرار داشت و به خیابان علاءالدوله (فردوسی) نیز راه می برد، تئاتر هنر یا تئاتر شهرزاد نیز بود، بعد از بیست و هشت مرداد  1332 تئاتر سعدی برای همیشه برچیده شد.

برگرفته از کتاب آن روگاران تهران، سیاه قلم های خسرو خورشیدی