استدراک: ۱۶ مه،۱۹۲۴
دیروز در اتاق لردها شرح مفصلی در خصوص اوضاع ایران مذاکرات شد، و نماینده دولت شرحی از وضعیّه مالیه (حالیّه) بیان و خیلی ثنا کرد و اظهار امیدواری نمود ، لکن درباب قروض گفت:در زمان جنگ به دولت ایران ۴میلیون لیره داده ایم وحالا باید پس بگیریم ، درخصوص راه آهن بدحرف نزد و گفت:رئیس حکومت ایران جِدّاَ مشغول تعقیب اینکار است، و از آمریکا نمایندگان کمپانیها و غیره راخواسته اند. ” لارد کرزن ” باز لرد کرزن زهرخودش را ریخت و گفت باید جدّاَ در تآدیه وجوه به ایران یادآوری شود و بدانند که انگلستان گاو شیرده نیست.شخصاَ عقیده مخلص این است با آنکه دولت علّیه در خصوص بعضی مطالباتِ ناحقِ حضرات بقدر مقدور ایستادگی نماید ما نیز۳۵۰۰۰۰ تومان که به عنوان کمک و سوبسید به سپهسالار و وثوق الدوله داده اند، و از قراریکه وثوق الدوله میگفت :هیچ سندی دریافت نکرده اند، بدانید که این به عنوان قرض است و همچنین درباب چهارصد هزارتومان که سه نفر از آقایان… گرفته و در میان خود تقسیم کرده اند [چنانکه “سیر پرسی لوری’ میگفت ،ممکن است دولت انگلیس اصراری در این باب (بازپس گرفتن) نکند که از خزانه (دولتی) پرداخت شود و راضی شود دولت علیّه ازسه نفر معهود، پس گرفته و بدهد] ، باوجود این به نظر اینجانب مسئله پول و قروض حق یا ناحق اساساَ اهمیت بزرگی نسبت به مطالب اساسی دیگر (مانند) راجع به آزادی اقتصادی ایران و حق کاپیتولاسیون، وغیره ندارد، و اگرایران آزادی اقتصادی داشته باشد، میتواند امتیازات به آمریکائیها و غیرهُم بدهد (تابتواند) قرضهای هنگفت که کرده،تا پول حق و ناحق انگلیس ها را پس بدهد، و خود را خلاص کند و آزادی خود را (ازچنگال انگلیس) پس بخرد . مثلا مسئله راه آهن است که ایران باید خود را درآن باب ازچنگ حضرات آزاد کند ؛و “امپسیونها”(اپسیون) را باطل کند، ولو اینکه پول و مخارج خط کشی و تفتیش را که حضرات کرده اند و گویا ادعای ۱۵۰۰۰۰(صدوپنجاه) هزارلیره( را که انگلیسها)ازآن بابت دارند، بپردازد . باید صریحاَ به حضرات گفت که راه آهن با قرارداد خود شما در یادداشت خودتان درمورخه ۲۰ مه ۱۹۱۰ امتیازی پُلتیکی و استراتژیک است، و خود شما هم صریحا نوشتید که راه آهن وتلگراف و بندر، امتیازیست که به منافع سیاسی و نظامی ما (انگلیسی ها) تعلق دارد . پس ایران نمیتواند دراین باب به همسایه های خود امتیاز بدهد، زیاده عرضی ندارد.حسن تقی زاده
سید حسن تقی زاده
لرد کرزن
احتمالا خط خود تقی زاده باشد و جالب است نمای کلی خط برسم الخط سریانی شباهت دارد
برگرفته از آرشیو محسن میرزایی
بازخوانی از میرغوغا