اگرچه در آغاز کار خبر این جنگ، ناگهانی به نظر می رسید، لیکن صاحب نظران و کارشناسان چنین جنگی رادر قاره اروپا از سالیان گذشته پیش بینی می کردند.
کیسینجر سیاستمدار مشهور و وزیر امور خارجه اسبق ایالات متحده امریکا پیرامون مقدمات جنگ جهانی اول چنین می نویسد: «در سالهای پیش از جنگ، روابط دولت های اروپائی به شدت بحرانی شده بود. به طوری که دیگر، نصایح مصلحت اندیشان، نمی توانست از بروز جنگ پیش گیری کند . بدین ترتیب، اروپا پیش از جنگ در مرداب یک درگیری جهانی فرو رفته بود. مکانی که نخستین جرقه جنگ در آنجا زده شد، هیچ ارتباطی با توازن قدرت قوای ممالک اروپایی نداشت.» خلاصه این که عامل اشتعال آتش جنگ، ناشی از بی ملاحظگی های دیپلماسی پیش از جنگ بود. «کیسینجر» در تحلیل سیاسی خود می نویسد: « در روز 28 ژوئن 1914 فرانتز فردیناند ولیعهد اتریش و وارث تاج و تخت آن امپراتوری بهای بی احتیاطی زمامداران اتریش را با از دست دادن جان خود و همسرش پرداخت. حتی روش ترور او نیز غم انگیز و مضحک بود.»
آن روز شوم جوان تروریست صربستانی در نخستین تلاش خود برای ترور ولیعهد ناکام ماند و در این حادثه تنها راننده ولیعهد زخمی شد. به ناچار راننده دیگری رانندگی اتومبیل ولیعهد را ب عهده گرفت و به عمارت استانداری رفت ، آنگاه ولیعهد تصمیم گرفت در بیمارستان، از راننده زخمی عیادت کند ، از بخت بد، راننده جدید اشتباه کرد واز خیابان اصلی خارج شد. از قضای روزگار همان جوان تروریست در همان حوالی در یکی از کافه های خیابانی نشسته بود و به خاطر افراط در نوشیدن مشروبات الکلی کاملاً مست بود. او که ولیعهد را بار دیگر در برابر خود دید، از فرصت به درستی استفاده کرد و این بار تیرش به خطا نرفت . بدین ترتیب آنچه به صورت یک تصادف و اتفاق آغاز شد، به طرز اجتناب ناپذیری به یک جنگ بزرگ خانمانسوز تبدیل شد. از سوی دیگر گردهمایی شاهان اروپا برای تشییع جنازه ولیعهد اتریش می توانست نقطه امیدی باشد برای آخرین تلاش ها جهت استقرار صلح. اما چون همسر ولیعهد از تبار شاهان نبود، هیچیک از شاهان اروپایی در این مراسم حضور نیافتند و بدین ترتیب آخرین امید ها برای مذاکرات صلح از دست رفت.
«کیسینجر» به این فرصت تاریخی اشاره نموده و آن گردهمایی احتمالی را نقطه امیدی تلقی می کند، اما بلافاصله حرف خود را پس گرفته، می نویسد: «به احتمال زیاد، حتی یک گردهمایی سلطنتی نیز نمی توانست جلوی اتریش را در روشن کردن آتشی که چاشنی آن را امپراتور آلمان با بی پروایی در اختیار اتریش گذاشته بود، بگیرد.»
متن اعلامیه بی طرفی ایران:
الملک لله
السلطان ابن السلطان السلطان احمد شاه قاجار
نظر به اینکه در این اوقات، متاسفانه بین دول « اروپ » نایره جنگ مشتعل است و ممکن است این محاربه، به حدود مملکت ما نزدیک شود و نظر به اینکه روابط ودادیّه ما به حمدالله با دول متخاصمه برقرار است، برای اینکه عموم اهالی از نیات مقدسه ما در حفظ و صیانت این روابط حسنه، نسبت به دول متحاربه، مطلع باشند، امر و مقرر می فرمائیم که جناب مستطاب اجل اشرف اکرم، افخم مهین دستور معظم، مستوفی الممالک، رئیس الوزرا و وزیر داخله، فرمان ملوکانه را به فرمان فرمایان و حکام و مامورین دولت ابلاغ دارند که دولت ما در این موقع، مسلک بی طرفی را اتخاذ و روابط دوستانه خود را با دول متخاصمه کماکان، حفظ و صیانت می نماید و بدین لحاظ ، مامورین دولت را باید متوجه نمایند وجهاً من الوجوه، برّاً و بحراً، کمک به همراهی و یا ضدیت هریک از دول متخاصمه نموده و یا اسلحه و ادوات حربیه برای یکی از طرفین تدارک و یا حمل کنند و باید از طرفداری با هر کدام از دول متحاربه، پرهیز و احتراز نموده، مسلک بی طرفی دولت متبوعه خود را کاملاً رعایت نمایند و در تکمیل حفظ بی طرفی و صیانت روابط حسنه، باز آنچه هیئت دولت ما مصلحت داند و به عرض برسد، در اجرای مقررات آن، امر ملوکانه شرف صدور خواهد یافت.
12 شهر ذیحجه الحرام 1332