نامه تظّلم و کسب تکلیف، خطاب به مرحوم حاجی میرزا ابوالمکارم مجتهد، درمقابل آزار و ناسزاها در حق دو نفر از مشروطه خواهان فعال در زنجان : میرزا علی اکبرخان و عظیم زاده با دستخط و امضاء خودشان
فدای محبّتت شوم و قربان وجودت شوم
در این وقت تنگ، بنده را با یک پارچه کاغذ یاد فرموده بودید، بسیار مسرور شدم، آخربنده چه کنم؟! دیروز چهار نفر از مجاهدین گرفته ،بدون استنطاق چوب کاری کرده است !! و خودش هم هیچ اعتناء به مجلس محترم نمی کند! و همراهی نمی کند و یک ماه است از او کاری حاصل نشد، به جناب میرزا علی اکبرخان هم فحش گفته است، نمیدانم چه کنم ؟!
فدائی ملت : عظیم زاده —
قربان آستان مبارکت شوم
تقصیر بنده چیست که بی جهت به بنده فهش(فحش)داده، تکلیف معیّن (فرمائید).
بنده خانزاد : علی اکبر
در جریان مشروطیت در زنجان میان طرفداران آخوند ملا قربان علی معروف به حجة الاسلام و مشروطه خواهان، درگیری مسلحانه ای پیش آمد که در این ماجرا عده زیادی کشته شدند. علاوه بر عظیم زاده و میرزا علی اکبر خان زنجانی که رئیس مجاهدین مشروطیت زنجان بودند، 26 نفر از مشروطه خواهان نیز کشته شدند. بر اساس اسناد بازیافته، در این جریان مشروطیت دو گروه در زنجان فعالیت داشتند. گروه اول مخالفان مشروطه به حمایت آخوند ملا قربان علی و دیگری گروه مشروطه خواه به حمایت حاجی میرزا ابوالمکارم زنجانی. مخالفان مشروطه، مسجد سید را که در سبزه میدان زنجان قرار دارد، در اختیار داشتند و مشروطه خواهان مسجد میرزایی ها را. در آغاز کار، برخورد دو طرف، مسالمت آمیز بود، لیکن عظیم زاده که رهبری مجاهدان مشروطیت را بر عهده داشت، در مسجد سید سخنرانی کرد و اعلامیه ای را که از سوی آخوند خراسانی مرجع مقیم نجف بود، قرائت نمود. طرفداران حجت الاسلام از سخنرانی او ممانعت کردند. کار بالا گرفت و سه شبانه روز ادامه یافت. در این درگیری های خونین، عظیم زاده، میرزا علی اکبر خان و تعداد بسیار زیادی از مجاهدین مسلح مشروطه خواه کشته شدند.
این نامه در روزهای پیش از این درگیری مسلحانه از طرف عظیم زاده برای حاج میرزا ابوالمکارم مجتهد زنجانی، بزرگ خاندان میرزایی ها نوشته شده و نشانگر آن است که یک برخورد کوچک چگونه به جنگی پر تلفات تبدیل شده است. در اینجا تذکر این نکته را لازم می دانم که طبق اسناد موجود،بنیان گذار مسجد، سید شاهزاده عبدالله میرزا قاجار (پسر یازدهم فتحعلی شاه ) است که سالها فرمانروای زنجان و آذربایجان بوده، ولی تولیت آن با خاندان محترم مجتهدی و نظارت بر تولیت با خاندان شاهزاده عبدالله میرزا قاجار ملقب به دارا بوده است.
حاج میرزا ابوالمکارم
عکس از آرشیو میرغوغا