سرانجام سلطان احمد 12 ساله شاه ایران شد
قزاقان روسی و سواران بنگالی سفارت انگلیس، کالسکه سلطنتی را تا کاخ سلطنت آباد بدرقه کردند.
در شماره ی پیش پیرامون پناهنده شدن «محمدعلی شاه» به سفارت روسیه تزاری و استعفا از سلطنت و قرعه کشی برای تعیین جانشین او گزارش های مستندی از نظر خوانندگان گرامی گذشت.
پس از مذاکرات زیاد و پا در میانی رجال مملکت و مصلحت اندیشی بزرگان قم با انقلابیون و قرعه کشی ها، سرانجام «محمدعلی میرزا» و همسرش (ملکه جهان) رضایت دادند که «سلطان احمد» جانشین پدر شود. لیکن به توصیه «کامران میرزا»(پسر ناصرالدین شاه) که پدر بزرگ مادری «سلطان احمد» بود علی رغم نظر والدین و خود «احمد میرزا» او را به عنوان شاه جدید اعلام کردند. در حالی که دو روز از فتح تهران می گذشت و پایتخت در اشغال اردوی شمال و سواران بختیاری بود، گروهی از رجال مملکت، برای بردن شاه به قصر سلطنت آباد و اعلام رسمی سلطنت او، «سلطان احمد» را از پدرش جدا کرده، به سلطنت آباد بردند. درباره وقایع آن روز (سردار محترم) چنین می نویسد:
یکشنبه 29 شهر جمادی الآخر 1327
(برخاسته، سوار شده آمدم به سفارت روس به حضور حضرت اقدس(کامران میرزا پسر ناصرالدین شاه) شرفیاب شدم. کسی نبودبه جز شاهِ تازه و شاه معزول و ملکه.
باری وزیر مختارها اغلب بودند. کالسکه حاضر کرده، «موثق الملک» و «دبیر السلطان» ، آمدند که شاه را ببرند. سوار قزاقِ روس(1)، و هندیِ انگلیس هم حاضر شده بودند. جمعی از وزراء از شهر رفته به سلطنت آباد و منتظر قدوم شاه هستند.
باری بعد ،اعلیحضرت سلطان «احمد شاه» بیرون آمده با کمال متانت سوار به کالسکه شدند، (موثق الملک) دمِ درکالسکه رفته، عرض کرد که :(بیایم توی کالسکه یا سواره خدمتتان باشم؟) شاه با کمال تغیر فرمودند: که (لازم نیست) و کالسکه راه افتاد. آدم های شاه، «سپهسالار» ، «مجلل السلطان» ، «مختار الدوله» ، «لقمان» و «عبدالله خان خواجه» در این هنگام ناگهان به گریه افتادند.
شرح حال رفتن شاه به سلطنت آباد این است: در شهر «عضدالملک »، «نایب السلطنه» ، «موثق الدوله» ، «علاءالدوله» ، «علاء الملک» ، آقا «سید محمد» برادر امام جمعه، پسرهای آقا «سید عبدالله» (بهبهانی)، «مهندس الممالک» با جمعی آمده بودند برای تهنیت و تبریک سلطنت. باری خطابه مفصلی خوانده خطابه را هم «نظام الملک» خوانده بود. بعد تمام تبریک گفته ، شاه هم در جواب گفته بودند : (خدا توفیق بدهد.)
بعد سوار شده آمدیم به شهر. دمِ درِ مجلس که رسیدیم ، از خیابان تا جلو خانه (2)از جمعیت راه نبود که درشکه عبور کند. تمام مردم به بازوهایشان یک پارچه قرمز بسته بودند. مجاهدین هم غرق آهن و فولاد بودند. اغلب مردم هم که به بازوهایشان بازوبندهای قرمز نبسته بودند به جلیقه هایشان یک پارچه قرمز بسته بودند یا به سرداری هایشان(3).
دنباله خاطرات سردار محترم
در باب شرح جنگ:
در این چند روزه قشون دولتی ها هیچ جنگ نکرده اند، تمامش مشغول چپاول بوده اند. یعنی (سیلاخوری) و (ماماقانی) تا پشت منزل ما و توی طویله ما برای چپاول آمده بودند ولی هیچ کدام جان به در نبرده اند. تمام کشته شده اند. در دور و حوالی خانه ما تماماً کشته بوده است که روی هم افتاده بوده اند. سایر قزاق ها و بختیاری ها یک مقداری جنگ کرده، باقی مشغول چپاول بوده اند. در واقع هیچ جنگ نکرده اند. خانه های «مجدالملک» و «مبشر الدوله» را چپو(4) کرده اند.
دوشنبه غره شهر رجب 1327
سوار شده رفتم به درِ خانه(5). «نایب السلطنه»( عضدالملک) در (عمارت ابیض) جلوس کرده بودند.رجال دسته دسته می آمدند تبریک به «عضدالملک» نایب السلطنه می گفتند. از شاهزادگان، وزراء، اعیان، اشراف و سردار ها ، دیوان خانه پر بود . هر وقت سپهدار(تنکابنی) حرکت می کرد مجاهدین با او حرکت می کردند تا توی اطاق هم با او می آمدند. بعد آمدیم منزل صرف ناهار کردیم، بعد سوار شده رفتم رو به درِ خانه. در میدان گاهیِ جلویِ مجلس راه نبود که آدم عبور کند. دو عراده توپ در مجلس است که مجاهدین از سردار ارشد به غنیمت گرفته اند.
دنباله ی این گزارش در شماره آینده
(1) توضیح این نکته را ضروری می داند که در آن زمان دو گونه (قزاق) در تهران وجود داشت. نخست قزاق هایی که روس بودند و کار آنها حفاظت از سفیر و سفارت امپراتوری روس در تهران بود و گروه دیگر قزاق های (بریگاد قزاق همایونی) بودند که نهادی ایرانی بود تحت فرماندهی افسران روسی. قزاق هایی که «احمد شاه» را از سفارت روس به سلطنت آباد بردند از هنگ قزاق ایرانی نبودند. یعنی «احمدشاه» در محاصره ی قزاق های سفارت روس و گارد سواره ی سفارت انگلستان به کاخ سلطنت آباد برده شد و این کار را سفرای انگلیس و روس مستقیماً بر عهده گرفتند زیرا حفظ جان شاه جدید در شرایطی که پایتخت در اشغال انقلابیون قرار داشت کار آسانی نبود. و ضمناً این کار نشانه ی حمایت دولتین روس و انگلیس از شاه جدید بود.
(2) خانه ی سردار محترم، نویسنده ی این خاطرات در کاخ دیوار به دیوار مجلس شورا بود که امروزه کتابخانه مجلس در آن قرار دارد.
(3)سرداری لباس بلندی است که رجال دوران قاجار می پوشیدند و تا زیر قوزک پا را می پوشاند.
(4) غارت
(5)هر جا که شاه در آنجا اقامت داشت به طور موقت یا دائم آنجا را در خانه می نامیدند.
