روزشمار مربوط به فرقه دموکرات آذربایجان

سید جعفر پیشه وری 

76 سال پیش در آذر ماه 1324 در حالی که آذربایجان هنوز در اشغال نیروهای ارتش سرخ بود، اتحاد جماهیر شوروی در حالی که متفقین تضمین کرده بودند که پس از خاتمه جنگ، ایران را تخلیه کنند، از خارج کردن نیروهای نظامی خود از آذربایجان خودداری کردند. «استالین» که در جنگ جهانی پیروز شده بود قصد داشت که به هر شکلی که شده به رویای چند صد ساله روس ها که اشغال آذربایجان و دستیابی به  آبهای آزاد بود واقعیت بخشد و آذربایجان را که مهمترین استان کشور ایران محسوب می شد، به اشغال خود درآورد. از آنجا که این کار خلاف تعهدات اتحاد جماهیر شوروی بود و دنیای آزاد و متفقین مانع چنین اقدامی شده بودند راه چاره را در ایجاد یک حکومت خودمختار دیده و یک بلشویک با سابقه قدیمی را به نام «سید جعفر پیشه وری» برای این منظور در نظر گرفت و در آذرماه 1324 خودمختاری آذربایجان را اعلام نمود.

«پیشه وری» در اول آذر 1324 تلگرافی به شرح زیر مخابره کرد:کنگره ملی که از نمایندگان تمام شهرستانها و بخش های آذربایجان از تاریخ 26 تا 30 آبان ماه 1324 در شهر تبریز تشکیل یافته بود، در چهارمبن جلسه خود به اتفاق آراء تصمیم گرفت با اعلامیه زیر به حکومت مرکزی ایران و دول معظم جهان، آمریکا- انگلیس- اتحاد جماهیر شوروی – فرانسه و چین مراجعه نموده، درخواست های مشروع و قانونی خود را که رئوس آن در موارد زیر قید شده است، اعلام نمایند. رئوس مطالب در 8 ماده تنظیم گردیده بود که اهم آن خودمختاری و رواج زبان آذری است.

ژوزف استالین

در هفتم آذر ماه 1324 مرتضی قلی بیات(سهام السلطان) نخست وزیر پیشین ایران به عنوان استاندارآذربایجان برای مذاکره با فرقه دموکرات آذربایجان به تبریز رفت

مرتضی قلی بیات(سهام السلطان)

در 21 آذر شهر تبریز توسط نیروهای فرقه دموکرات محاصره شد و سه ساعت قبل از ظهر مجلس ملی آذربایجان افتتاح گردید.

22 آذر 1324 لشکر آذربایجان بدون برخورد نظامی بلاشرط تسلیم فرقه دموکرات گردید.

28 آذر 1324 سرتیپ درخشابی فرمانده لشکر آذربایجان و قریب 20 نفر از افسران لشکر وارد تهران شدند. لشکر تبریز را با تمام تسلیحات آن بدون هیچ برخوردی در اختیار «پیشه وری» گذاشتند که به هماهی درخشابی وارد تهران شدند.

30 دی 1324 «ابراهیم حکیمی» نخست وزیر به علت عدم موفقیت در قضیه آذربایجان از نخست وزیری استعفا داد

7 بهمن 1324 «احمد قوام»( قوام السلطنه)نخست وزیر ایران شد.

احمد قوام(قوام السلطنه)

8 بهمن1324 «احمد قوام» نخست وزیر برای تحکیم روابط محبت آمیز تلگراف هایی به «استالین» و «اتلی»(نخست وزیر انگلستان) و جیمز بیزنر وزیر خارجه امریکا مخابره نمود.

12 بهمن 1324 شاهزاده ـ«مظفر فیروز» مدیر روزنامه رعد امروز به ریاست تبلیغات و معاونت سیاسی نخست وزیر انتخاب گردید.

شاهزاده مظفر فیروز

«قوام السلطنه» برای مذاکره با «استالین» در راس هیئتی عازم مسکو شدن. «قوام» پس از مذاکره با «استالین» در 19 اسفند 1324 به تهران بازگشت. از سوی تهرانیها استقبال پرشوری به عمل آمد.

26 اسفند 1324 دولت ایران شکایتی علیه دولت شوروی مبنی بر عدم تخلیه ایران در موعد مقرر و نقض قرارداد سه جانبه و دخالت در امور ایران تسلیم شورای امنیت کرد.

1 فروردین 1325 آقای «ترومن» رئیس جمهور امریکا اولتیماتوم معروف خود را برای دولت شوروی فرستاده و تهدید کرد که اگر شوروی ایران را تخلیه نکند، آمریکا نیز نیروهای خود را وارد ایران خواهد کرد.

6 فروردین 1325 تهدید «ترومن» کارساز شد

ترومن

15 فروردین 1325 مذاکرات «قوام» و «سادچیکف» سفیر جدید شوروی پایان یافت و اعلامیه مشترکی صادر کردند. در متن اعلامیه آمده است: 1- ارتش شوروی ظرف یک ماه و نیم خاک ایران را تخلیه خواهد کرد. 2- قرارداد ایجاد شرکت نفت ایران و شوروی تا انقضاء مدت هفت ماه برای تصویب مجلس پانزدهم پیشنهاد شود. 3- در مورد آذربایجان چون مسئله داخلی ایران است، ترتیب مسالمت آمیزی اتخاذ گردد.

18 فروردین 1325 «احمد قوام» طی تلگرافی از «استالین» درباره مذاکرات ایران و شوروی تشکر کرد.

23 اردیبهشت 1325 مذاکرات میان «سید جعفر پیشه وری» و دولت ایران به جایی نرسید و «پیشه وری» و همراهان به تبریز بازگشتند.

25 خرداد 1325 دکتر «سلام الله جاوید» وزیر داخله آذربایجان از طرف دولت به آذربایجان منصوب شد.

2 مرداد 1325 به «قوام السلطنه» جهت موفقیت در مذاکره برای تخلیه ایران «محمدرضا پهلوی» لقب جناب اشرف داد (در سالهای بعد هنگام تشکیل مجلس موسسان جدید «احمد قوام» به شدت نسبت به این تصمیم اعتراض کرد و شاه لقب جناب اشرف را از او پس گرفت. «قوام السلطنه» نیز اعلام کرد که من در مورد رفع قائله آذربایجان برای هیچ کس جز خودم سهمی قائل نیستم)

20 آذر 1325 نیروی نظامی اعزامی از تهران شهر میانه را تصرف کرد.

22 آذر 1325 با سقوط میانه عده زیادی از سران فرقه دموکرات و افسران ارتش پیشه وری بازداشت شدند.

نیروهای مسلح ارتش تمام شهرهای آذربایجان را تصرف کردند.

«استالین» که آمادگی رویارویی با آمریکا را نداشت، از ارجاع پرونده شکایت ایران به شورای امنیت جلوگیری کرد و «پیشه وری» و همکارانش با شتاب تمام به آن سوی مرز گریختند. در سالهای بعد که کنگره ای در قفقاز تشکیل شده بود «باقراف» در پاسخ  گله های «پیشه وری» گفت مردک، آن کس که به تو گفت برو گفت برگرد. آوارگی آن دسته از افسران ارتش که به فرقه دموکرات پیوسته بودند داستان مفصلی دارد.