تئاتر هنر

شکوه معماری بیش از حد کوچه سینما ملی در خیابان لاله زار

در گوشه ضلع شمالی کوچۀ سینما ملی با حدود ضلع غربی خیابان لاله زار ساختمان بزرگ و زیبایی است که همانند کارهای معماری زنده یاد وارتان هوانسیان می باشد، معماری که سینماهای متروپل، رکس، دیانا و اطلس (بعداً به تئاتر سعدی تبدیل شد) را ساخته است.

این ساختمان دو دروازۀ بزرگ دارد یکی در کوچۀ سینما ملی و دیگری در خیابان لاله زار، این روازه ها به فضای میانی ساختمان با حیاط وسیعی راه داشت و در اطراف حیاط ساختمان ها و آپارتمان هایی کاربردی بنا شده بود. آرزو داشتم که این بنا به فضایی فرهنگی اختصاص می یافت.

مشابه چنین بنایی، نیز در چهارراه سیدعلی به سوی خیابان هدایت در ضلع شمالی خیابان قرار گرفته است، اینها ساختمان هایی نمونه از معماری دهۀ بیست تهران می باشند و ای کاش سازمان های متولی میراث ملی در نگهداری آنها به عنوان نمونه اقدامی می کردند. در نقاط گوناگون تهران در دهۀبیست، در امیریه، خیابان، سیروس چنین بناهایی وجود داشت، به عنوان مثال در خیابان سیروس خانۀ زنده یاد پروین اعتصامی گویا در کوچۀ بحرالعلوم قرار داشت، ساختمانی آجری با شیروانی بسیار زیبا و ساخت و سازی بر مبنای اصول معماری، منزل زنده یاد ملک الشعرای بهار در خیابان بهار که در انتهای آن درب جنوبی ورزشگاه امجدیه قرار داشت. این ساختمان ایوان بزرگ و طاق مانندی شبیه به بنای موزۀ ایران باستان داشت، با تأسف این ساختمان ها ویران شدند.

غرض از این مقدمۀ طولانی پرداختن به تئاتر هنر بود که در زیرزمین بنای یاد شده در کوچۀ سینما ملی قرار داشت، ماجرای افتتاح این تئاتر جالب است، زنده یاد ولی الله نصر که از بزرگان و دلبستگان تئاتر در ایران هستند، شاگردان زیادی ترتیب کردند، یکی از آنها مهدی امینی و دیگری عباس زاهدی بودند، این دو نفر با عده ای دیگر از شاگردان نصر تصمیم گرفتند هر یک با گذاشتن صد تومان تئاتری را راه اندازی کنند، و همین منجر به گشایش تئاتر هنر شد، لازم به یادآوری است که صد تومان در آن روزگار البته رقم قابل توجهی بود، این تئاتر در سال 21-1320 راه افتاد، برخی از بستگان من منجمله پسرعمویم عاشق تئاتر بود و پس از هر بار دیدن نمایشی به خانۀ ما می آمد و با آب و تاب فراوان از فضا و نمایش برای من تعریف می کرد، او خوب می دانست من تا چه حد شیفتۀ تئاتر و سینما هستم. مهدی امینی هم کارگردان بود، هم بازیگر، حتی با ترجمه آثار نمایشنامه ها زمینه را برای اجرا مهیا می کرد، از بازیگران نامی آن دوران که ریشه های تئاتر امروز ایران را محکم کردند و تنها با عشق به هنر تئاتر کار می کردند باید از ناصر مصفا، امیر آشوری، جلال ریاحی یاد کنم، طراح صحنه این تئاتر در آن دوران ناپل سروری بود که طراحی را در روسیه فراگرفته بود، نام نمایش هایی معروفی که به یادم مانده نظیر «برای شرف»، «لحظات بحرانی»، «نافرمانی»، «تازه به دوران رسیده» و «پنجاه و پنج» در این تئاتر اجرا شدند. آقای مهدی امینی بعد از تئاتر هنر در سال های دهۀ 30 در تئاتر سعدی جزو بازیگران بودند. از مترجمان و بازیگران سرشناس آن روزگار که در صحنه های تئاتر ایران حضور فعال داشتند خانم مورین را باید نام برد. او در این تئاتر هم با امینی همکاری می کرد تئاتر هنر در آن سال ها جایگاه مناسبی برای دوستداران تئاتر بود.

برگرفته از کتاب آن روگاران تهران، سیاه قلم های خسرو خورشیدی