قلیان به صورت سنّتی از چندین جز تشکیل شده که در دانشنامه ایرانی‌ها چنین ذکر شده‌است: بادگیر- سر قلیان که محل قرارگیری تنباکو و زغال از جنس سفال است- میانه: از جنس چوب یا فلز- میلاب یا شکاری- نی پیچ یا شیلنگ- کوزه از جنس فلز، سفال یا شیشه- تنباکو
در هنگام مکش مصرف‌کننده از شیلنگ قلیان، با کم شدن فشار هوای بالای ظرف آب، دود حاصل از سوختن تنباکو به داخل آب کشیده می‌شود و به سمت شیلنگ قلیان می‌رود.