سرنوشت آخرین ولیعهد قاجار

سرنوشت آخرین ولیعهد قاجار

این عکس تاریخی 92 ساله مربوط به لحظه ای است که «محمد حسن میرزا»  ، آخرین  ولیعهد سلسله ی قاجاریه در مرز ایران و عراق از کشور تبعید می شود . «محمد حسن میرزا» ولیعهد «احمد شاه» ، پس از آن که  سلسله  قاجاریه  به  رای مجلس منقرض شد از ایران به خارج  تبعید گردید. این عکس در مرز ایران و عراق گرفته  شده و همراهان  ولیعهد عبارتند از راست  به  چپ: «محمد حسن میرزا» ولیعهد، نفر چهارم «امیر حسین خان دریا بیگی» ، نفر پنجم یاور(سرگرد) «احمد خان» ، نفر ششم سلطان (سروان) «اسد الله خان» . در سال 1327 قمری در حالی که به نظر میرسید، مبارزان تبریزی از پای در آمده اند و نهضت مشروطه خواهی در سراسر کشور سرکوب شده ، ناگهان نیروهای سواره نظام  ایل بختیاری از غرب به همراه اردوی شمال به سرکردگی «سپهسالار تنکابنی» و فرماندهی «یپرم خان» ارمنی به سوی تهران سرازیر شدند و طی چند روز جنگ های خیابانی در تهران ، «محمد علی شاه» به سفارت روسیه پناه برد و فرماندار نظامی تهران یعنی «کلنل لیاخوف» روسی ، خود را تسلیم  سرداران فاتح تهران کرد و بدین ترتیب با سر رسیدن دورانی که به استبداد صغیر معروف است ، دولت مشروطه بار دیگر زمام امور مملکت را در دست گرفت . هنگامی که «محمد علی شاه» به سفارت روس پناهنده شد ، «سلطان احمد میرزا» ،ولیعهد نیز همراه شاه به سفارت روس رفت و چون «محمد علی شاه» از سلطنت کناره گرفت  مسئله جانشینی او چند روزی مهمترین موضوع سیاسی کشور بود . در آن چند روز ، «محمد علی شاه» و «احمد میرزا» در سفارت روس بودندو ملکه ایران در کامرانیه که باغ ییلاقی «کامران میرزا» پسر «ناصر الدین شاه» بود،اقامت داشت. مشروطه خواهان خواستار آن بودند که «احمد شاه» به جای پدر به سلطنت برسد ولی «احمد میرزا» که کودکی نا بالغ بود گریه میکرد و حاظر به ترک پدر و مادر نبود . «محمد علی شاه» از آنجا که علاقه زیادی به «سلطان احمد» داشت می خواست  برادر کوچک او را که «محمد حسن میرزا» بود در اختیار مشروطه خواهان بگذارد که جانشین او شود و «احمد شاه» را همراه خود به روسیه ببرد اما مشروطه خواهان نمی پذیرفتند. سر انجام برای این که به این بی تصمیمی پایان داده شود قرار شد قرعه کشی کنند از قضا هر بار که قرعه کشیدند نام «سلطان احمد» بیرون آمد و سر انجام «محمد علی شاه» که از سلطنت خلع شده بود فرزندش «سلطان احمد» را در اختیار فاتحان تهران گذاشت . «سلطان احمد»  از دوری پدر و مادر رنج میبرد و شبانه روز در حال گریه کردن بود، زیرا او به عنوان پادشاه ایران نمیتوانست در سفارت روس باشد. مادرش را هم نمی توانست ببیند زیرا مادرش (ملکه جهان) بر فراز کاخ کامرانیه پرچم روسیه را بر افراشته بود تا از ورود مجاهدان پیشگیری کند . بدین ترتیب شاه ایران نمیتوانست پدر و مادرش راببیند . به هر تقدیر «سلطان احمد» را به کاخ سلطنت آباد آوردند و سپس به کاخ گلستان بردند و به تخت نشاندند  و «عضد الملک» که رئیس ایل قاجار و شخصیتی محترم بود، «نایب السلطنه» شد. «سلطان احمد» بارها تصمیم به فرار گرفت و یک روز هم که سوار بر اسب توانسته بود فرار کند و خود را به نزدیکی سفارت روس برساند توسط فاتحان تهران به کاخ برگردانده شده بود و «محمد حسن میرزا» که برادر کوچکتر بود ولیعهد او شد و سر انجام با خلع قاجاریه از ایران تبعید گردید و از طریق عراق به اروپا رفت. در عکسی که می بینید یکی از افسران قشون جدید که مامور تبعید ولیعهد است بدون رعایت احترام به ولیعهد دست به کمر زده و عکس گرفته است. گفته میشده وقتی این عکس به تهران رسید ،مقامات جدید حکومتی، افسری را که دست به کمر زده و رعایت احترام  ولیعهد سابق را نکرده بود مورد توبیخ  قرار دادند. نفر سوم، مرحوم «امیر حسین خان دریا بیگی» است. «امیر حسین خان دریابیگی» فارغ التحصیل مدرسه ی جنگ نیکلا در روسیه بود و گفته میشد که همکلاسی «ژنرال ژوکوف» ، فاتح برلین بوده است. وی بعدها به زمان پهلوی دوم در وزارت خارجه مشغول به خدمت شد. «دریا بیگی» پس از بازگشت به تهران از ارتش اخراج شد شایع بود که او در توطئه ای که برای ربودن ولیعهد از طرف عشایر ترتیب داده شده بود همدستی داشته است، دریا بیگی در سالهای پایانی عمر به دلیل تسلط به زبان روسی عضو کمیسیون تعیین مرزهای ایران و شوروی بود.این عکس توسط مرحوم «دریا بیگی» به نویسنده اهدا شد